Historia Bieszczadzkiej Kolejki

1️⃣ Linia normalnotorowa – pierwotny plan w II poł. XIX w. (w czasach Austro-Węgier) zakładał wybudowanie linii normalnotorowej z Nowego Łupkowa przez Wolę Michową do Cisnej. Tym bardziej, że w 1872 r. połączono normalną koleją Łupków m.in. z Przemyślem. Plan ten nie został jednak zrealizowany po sprzeciwie parlamentu węgierskiego, który obawiał się, że linia biegnąca wzdłuż granicy Galicji (tu leżały Bieszczady) i Węgier podkreśli austriacką supremację na tym terenie, mimo że to było jedno państwo.

2️⃣ Pierwszy odcinek – powstał w latach 1890-1898 i połączył Nowy Łupków z Majdanem koło Cisnej. Liczył około 25 km długości. Majdan był główną stacją kolejki (i tak jest obecnie), osadą pracowników leśnych oraz tartaków.

3️⃣ Rozstaw (prześwit) szyn – wynosił na początku 760 mm (76 cm), bo taki obowiązywał na terenie całej monarchii austro-węgierskiej. Podczas II światowej niemieckie władze okupacyjne zmniejszyły rozstaw szyn do 750 mm (75 cm) i tak zostało do dziś.

4️⃣ Włosi – wielu budowniczych kolejki wąskotorowej pochodziło z Włoch. Znamy niektóre nazwiska, np.: Meinardi, Galemarcia, Demarco i Poliardi. Niektórzy z nich później na stałe osiedlili się w Bieszczadach.

5️⃣ Szpickiera – taką nazwę (z niem. Spietzkehre) nosił najbardziej ostry i najniebezpieczniejszy zakręt położony w górnych Strubowiskach (Strzebowniskach). Zerknijcie do galerii na mapkę. Był częścią odcinka o długości 12 km ,wybudowanego w latach 1908-1909, który połączył Majdan z Kalnicą. Z uwagi na trudności z wykupem gruntów trzeba było ten odcinek poprowadzić powyżej pól, stąd posiadał aż 69 łuków i 70 krótkich odcinków prostych. Po powojennych wysiedleniach tory przeniesiono niżej.

6️⃣ Pożar torfowisk – przed II wojną światową funkcjonowała także w dolinie Górnego Sanu i Wołosatego linia kolejki z Ustrzyk Górnych przez Muczne, Tarnawę Wyżną do Sokolik Górskich, gdzie łączyła się z linią normalnotorową. W 1927 r. od iskier parowozów zapaliło się torfowiska wysokie w Tarnawie Wyżnej. Podziemny pożar, niemożliwy do ugaszenia trwał aż 5 lat i objął kilka hektarów lasu.

7️⃣ Konne torowiska – w okresie międzywojennym na terenie Komańczy funkcjonowały dwa torowiska konne. Jedno w uroczysku „Dolinka Koznikowa”, należące do hr. Stanisława Potockiego, miało 1,7 km długości, a różnica wysokości między skrajnymi punktami wynosiła 55 m. Drugie torowisko istniało w Komańczy-Letnisku (poniżej klasztoru ss. Nazaretanek), miało ok. 500-600 m długości, a różnica wysokości wynosiła ok. 30 m.

8️⃣ Długość – powojenna rozbudowa linii wąskotorowej została ukończona w 1964 r. Cała trasa, która połączyła Rzepedź na zachodzie z Moczarnem koło Wetliny na wschodzie wówczas liczyła 63 km długości i była najdłuższą kolejką leśną w Polsce.

9️⃣ Pasażerowie – kolejka wywoziła przede wszystkim drewno, a w czasie wojny także bydło trzodę chlewną i płody rolne z przymusowych kontyngentów. W 1963 r. uruchomiono regularne przewozy pasażerskie. Przykładowo podróż z Nowego Łupkowa do Cisnej (niecałe 30 km) trwała aż 4,5 godziny. Przewozy pasażerskie zostały zlikwidowane w 1975 r., z uwagi na bezpieczeństwo pasażerów.

🔟 Edward Stachura – opis podróży bieszczadzką kolejką leśną zawiera dzieło „Wszystko jest poezją. Opowieść rzeka” znakomitego pisarza Edwarda Stachury, wydane w 1975 r. Autor pisał m.in. tak: „(…) pojechaliśmy z miejscowości Majdan (…) do Nowego Łupkowa. Jechaliśmy ciuchcią leśną (…) osobowym wagonikiem na samym końcu składu”.

1️⃣1️⃣ Skansen wąskotorówki – w latach 1979-1991 przy głównym skrzyżowaniu w Majdanie funkcjonował skansen bieszczadzkiej kolejki leśnej, ale w 1991 r. eksponaty zostały przeniesione do Sochaczewa, do tamtejszego Muzeum Kolei Wąskotorowej. Obecnie ekspozycję poświęconą bieszczadzkiej ciuchci można oglądać na głównej stacji w Majdanie i w tamtejszym budynku stacyjnym.

1️⃣2️⃣ Bieg „Od Niedźwiedzia do Kija” – w 2007 r. po torowisku kolejki zainaugurowano Bieszczadzkie Biegi Narciarskie Szlakiem Kolejki Leśnej „Od Niedźwiedzia do Kija” na różnych dystansach, w zależności od ilości śniegu. Maksymalna długość trasy to 41 km. Nazwa pochodzi od pomysłodawców imprezy – Piotra Ostrowskiego „Niedźwiedzia” z Wetliny i Wojciecha Gosztyły „Kija” z Woli Michowej.

1️⃣3️⃣ Fundacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej – zawiązała się w 1996 r. celem ratowania przed likwidacją bieszczadzkiej kolejki, a w 1997 r. uruchomiła przewozy turystyczne. Obecnie odbywają się na dwóch trasach – Majdan-Balnica (8 km) i Majdan-Przysłup (11 km), także zimą.