Muzeum COP
Stalowa WolaMuzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego
Muzeum Centralnego Okręgu przemysłowego to jeden z kilku obowiązkowych punktów wycieczek szkolnych na Podkarpaciu. Zgromadzono tu bogaty zasób archiwaliów związanych z tworzeniem COP, a także eksponaty pochodzące z fabryk – począwszy od maszyn produkcyjnych po gotowe produkty zarówno do użytku cywilnego jak i militarnego. To wspaniała lekcja historii dla dzieci i młodzieży w każdym wieku – forma muzeum jest bardzo nowoczesna, nie brakuje tu interaktywnych eksponatów multimedialnych, warsztatów tematycznych – nikt nie będzie się nudzić.
Historia Centralnego Okręgu Przemysłowego
Lata 30 XX wieku przyniosły ogólnoświatowy kryzys. Dotknął on też powojennej Polski, wydrenowanej przez lata zborów, o bardzo niekorzystnej strukturze demograficznej – ponad 70% obywateli stanowili mieszkańcy wsi i małych miasteczek. Ponadto stworzył się sztuczny podział na „Polskę A” i tą biedniejszą „Polskę B” – czyli tereny po byłym zaborze rosyjskim.
Lekarstwem na pogłębiającą się zapaść gospodarczą miał być Plan Czteroletni ogłoszony przez ówczesnego wicepremiera i ministra skarbu państwa – Eugeniusza Kwiatkowskiego. Jednym z jego założeń było wyrownanie różnic między Polską „A” i „B” poprzez zwiększenie produkcji przemysłowej i przechodzenie z gospodarki wolnorynkowej na coraz większy państwowy internencjionizm. Narzędziem do osiągnięcia tych celów była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego.
„Między murem obronnym Karpat, a bastionem wideł Wisły i Sanu” – obszar leżący mniej więcej w równych odległościach od granic III Rzeszy i ZSRR, a więc wydawało się – w miarę bezpieczny, był docelową lokalizacją COP-u. Za ulokowaniem strefy przemysłowej w tym miejscu przemawiała też duża gęstość zaludnienia i ogólna bieda w regionie co gwarantowało de facto siłę roboczą do nowo powstałych zakładów.
Działalność COP-u
Działalność Centralnego Okręgu Przemysłowego rozpoczęła się w 1936 roku i przyniosła faktyczny postęp i uprzemysłowienie terenów. Powstało ponad 100 nowych fabryk, istniejące już rozbudowano i zmodernizowano jak np. fabrykę broni w Radomiu. Na fali COPu przy Zakładach Południowych (późniejsza Huta Stalowa Wola) – największej ze wszystkich ówczesnych inwestycji, powstało osiedle mieszkaniowe. Była to realizacja nowoczesnej wizji urbanistycznej. W imponującym tempie wyrastały bloki i domy mieszkalne, hotele i szkoły, otwierane były sklepy, lokale gastronomiczne i usługowe a nawet działające urzędy i przystanek kolejowy. Równie szybko osiedle zaludniono wykształconą i wysoko wykwalifikowaną społecznością. Od wzniesienia pierwszych budynków do oficjalnego nadania miastu nazwy Stalowa Wola minął niespełna rok!
Całkowity koszt przedsięwzięcia jakim była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego sięgnął okolic 1 mld złotych, co na tamte czasy było olbrzymią kwotą. Zatrudnienie w nowo powstałych zakładach znalazło ponad 110 tys obywateli. Dalszy rozwój i w zasadzie całą historię COPu przerwał wybuch II wojny światowej, chociaż niektóre z ocalałych zakładów po 1939 roku działały dalej na rzecz niemieckiej machiny wojennej. W 1947 roku władze komunistyczne odbudowały część zniszczonych fabryk tworząc podwaliny produkcji przemysłowej PRLu. Do dziś znamy i pamiętamy takie marki jak np. „Zelmer”, który powstał w 1937 r. pod nazwą „Fabryki Obrabiarek H. Cegielski, Oddział w Rzeszowie”.
Wystawy Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego
Biorąc pod uwagę powyższą historię, trudno wyobrazić sobie lepszą lokalizację dla Muzeum COP niż właśnie Stalowa Wola – dziecko tego olbrzymiego przedsięwzięcia.
Muzeum Centralnego Okręgu przemysłowego to jeden z kilku obowiązkowych punktów wycieczek szkolnych na Podkarpaciu. Zgromadzono tu bogaty zasób archiwaliów związanych z tworzeniem COP, a także eksponaty pochodzące z fabryk – począwszy od maszyn produkcyjnych po gotowe produkty zarówno do użytku cywilnego jak i militarnego. Wszystkie przedmioty oczywiście pochodzą z lat 30-tych XX wieku. Ponieważ dominującym wówczas stylem w wyposażeniu wnętrz i wzornictwie przemysłowym było art déco, w muzeum znajdziecie wyroby rzemiosła artystycznego oraz przedmioty użytkowe, utrzymane w tej właśnie stylistyce.
Sercem Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego jest jego stała wystawa pt. „Narodziny innowacyjnego przemysłu w Polsce” zabierająca zwiedzających w fascynującą podróż po industrialnym dziedzictwie II RP. Przybliża nam też idee przyświecające budowniczym COPu – downiczym COP-u: pracy ponad podziałami oraz łączenia sił w dążeniu do wspólnego celu. Muzeum urządzono w zrewitalizowanym budynku dawnych warsztatów szkolnych. Oprócz wystawy stałej, muzeum organizuje również wystawy czasowe. Swoje miejsce odnajdą także najmłodsi odwiedzający – „Miasto dla dzieci” oraz pokój zagadek „Zgaszona gwiazda COPu – okupacja” to przestrzeń przygotowana specjalnie dla dzieci.
Na ekspozycjach muzealnych odnajdziecie blisko 800 eksponatów uzupełnionych stylizowanymi filmami z narracją, filmami archiwalnymi oraz interaktywnymi prezentacjami co daje widzowi poczucie otocznia obrazem, dźwiękiem a nawet zapachem dawnych hal fabrycznych. W przestrzeni dla najmłodszych można pobawić się m.in. w mechanika i zmienić koło w samochodzie, wcielić się w młodego architekta, redaktora, strażaka lub chemika. Każdy z odwiedzających Muzeum COP może poczuć się jak pilot samolotu dzięki symulatorowi z okularami VR, przymierzyć strój hutnika czy obejrzeć od wewnątrz piec martenowski. Można także przespacerować się uliczką przedwojennej Stalowej Woli i zajrzeć do wnętrz budynków mieszkalnych i usługowych.
Wycieczka szkolna do Muzeum - fascynująca podróż w czasie
Wycieczka szkolna do Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego to bez wątpienia wspaniała lekcja historii regionu jak i całego kraju. Może być głównym celem wyjazdu wycieczki jednodniowej jak i też jednym z wielu punktów wycieczki wielodniowej w Bieszczady – wtedy Stalową Wolę odwiedzamy pierwszego dnia podczas drogi w Bieszczady lub ostatniego, wracając do domu. Grupy szkolne mogą wziąć udział w tematycznych warsztatach edukacyjnych organizowanych przez muzem a także udać się na wycieczkę po Stalowej Woli by przyjrzeć się z blisko architektonicznym zamysłom urbanistów projektujących miasto w ramach COP.
