Przejażdżka Bieszczadzką Kolejką Wąskotorową
Jedną z najsłynniejszych kolejek wąskotorowych w Polsce jest legendarna „Bieszczadzka Kolejka Leśna”, kursująca górskimi dolinami z Majdanu koło Cisnej w kierunku połonin do Przysłupia oraz na zachód, wzdłuż słowackiej granicy aż do Balnicy. Co roku podróżują nią rzesze turystów, co czyni ją jedną z największych atrakcji w Bieszczadach.
trasy
- Majdan – Balnica – Majdan
- Majdan – Przysłup -Majdan
Główna stacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej :
- Majdan 17
38-607 Cisna - Tel. (+48) 13 468 63 35
- Email: biuro@fbkl.pl
Historia Bieszczadzkiej Kolejki
Pierwsza lokomotywa wjechała na stację w Majdanie 22 stycznia 1898 r. prowadząc skład towarowo-osobowy z Nowego Łupkowa. Wraz z koleją powstały w Majdanie budynki stacji, magazyny, parowozownia oraz budynki mieszkalne dla pracowników kolei.
W 1911 r. zarząd nad kolejką objęły c. k. Austro-węgierskie Koleje Państwowe z dyrekcją we Lwowie i kierownictwem kolei w Nowym Łupkowie. Budowa połączenia kolei normalnotorowej w Łupkowie z koleją wąskotorową, która wiodła w głąb gór ułatwiło transport w leśne ostępy ludzi i sprzętu, a w szczególności zwózkę pozyskiwanego w bieszczadzkich lasach drewna. Nastąpiło znaczne ożywienie gospodarcze tej części regionu. W latach 1900-1904 dobudowano odcinek torów do Kalnicy i Beskidu (u podnóża Dziurkowca 1,190 m n.p.m.), a w przededniu wybuchu I wojny światowej kolejka dochodziła do Strzebowisk z licznymi odgałęzieniami do tartaków.
W trakcie działań wojennych 1914 r. linia kolejowa została w wielu miejscach zniszczona. Rosjanom udało się uruchomić kolejkę początkiem 1915 r., jednak w wyniku kontrofensywy austriackiej pojawiły się kolejne uszkodzenia i zniszczenia infrastruktury kolejowej i sprzętu.
Po zakończeniu działań wojennych, w 1921 r. przystąpiono do naprawy torowisk, nasypów, odbudowy mostów i przepustów. W latach dwudziestych XX w. staraniem Potockich zbudowany został odcinek kolejki, wiodący z Rzepedzi do Duszatyna i Mikowa. W okresie międzywojennym kolejka służyła do transportu drewna, ale też osób i towarów potrzebnych osadom kolejarskim i górskim wioskom.
Po zajęciu regionu w 1939 r. przez oddziały Wehrmachtu, Niemcy dokonali napraw zniszczeń powstałych w wyniku walk, zmienili rozstaw torów z 760 mm do 750 mm i eksploatowali wąskotorówkę aż do połowy 1944 r.
Gdy front zaczął zbliżać się do Bieszczadów, Niemcy ewakuowali na zachód znaczną część personelu i zaplecza technicznego. Regularne działania wojenne i akcje partyzanckie doprowadziły do znacznych zniszczeń w infrastrukturze. Po ustaniu walk i ustabilizowaniu się sytuacji w kraju administracja lasów państwowych zleciła w 1950 r. odbudowę kolejki i taboru ekspozyturze PCD „Paged” w Tarnowie. W latach 1953-1958 kolejką zarządzało Przedsiębiorstwo Transportu Leśnego w Przemyślu, a od 1958 r. Ośrodek Transportu Leśnego w Sanoku. W związku z planami budowy kombinatu drzewnego w Rzepedzi, który powstał w latach 1955-62, wykonana została też trasa ze Smolnika do Rzepedzi w 1961 r. wraz z odgałęzieniami. Linia ta została wykonana z wykorzystaniem nasypów kolejki powstałej w latach 20-tych. W 1964 r. oddano do użytku ostatni odcinek do Moczarnego.
Odbudowa i rozbudowa bieszczadzkiej kolejki leśnej była największą, powojenną inwestycją na kolejach leśnych w kraju. W czasach PRL-u kolej eksploatowano bardzo intensywnie, jednakże po zmianach ustrojowych sytuacja uległa radykalnej zmianie. Popyt na drewno spadł, Zakłady Przemysłu Drzewnego w Rzepedzi ogłosiły upadłość.
W latach 1991- 1992 uległ likwidacji Ośrodek Transportu w Sanoku, a utworzony w jego miejsce Zakład Transportu i Spedycji Lasów Państwowych przeszedł w zarząd komisaryczny. W kwietniu 1993 r. kolejka została przekazana nadleśnictwu. W związku z rosnącymi kosztami kolei, która stała się nierentowna 1 grudnia 1994 r. ostatecznie zawieszono jej działalność.
W Majdanie istniał również niewielki skansen kolei wąskotorowej, utworzony w 1985 r., w którym znajdowały się m.in. parowóz Kp-4 i parowóz Px-48, zabytkowe wagony osobowe, wagon kłonicowy i platforma, pług odśnieżny. 15 października 1991 r. wszystkie eksponaty przewieziono do Muzeum Kolejek Wąskotorowych w Sochaczewie.
Zdawało się, że kolejka bieszczadzka na trwałe już zniknie z krajobrazu Bieszczadów, szczęśliwie dzięki inicjatywie społecznej 16.07.1996 r., powstała Fundacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, która postawiła sobie za cel uratowanie i uczynienie z niej atrakcji turystycznej. Godny podziwu upór i poświęcenie społeczników spowodowały, że 4 lipca 1997 r. o godz. 12.00 wyruszyła ponownie w trasę z Majdanu do Przysłupia „Bieszczadzka Ciuchcia”.
Odtąd zainteresowanie wycieczkami „bieszczadzką ciuchcią” nie maleje, a wręcz przeciwnie z roku na rok wzrasta. Sukcesywnie zwiększa się również atrakcyjność oraz poszerza oferta przewozów turystycznych, a także tabor.
Największą atrakcją są lokomotywy spalinowe Wls-75, Wls-150 oraz Wls-180, duża lokomotywa Lxd-2, a zwłaszcza parowozy „Las” i Kp-4.
Warto jednak przypomnieć, że „Bieszczadzka Kolejka Leśna” nie była jedyną, bieszczadzką wąskotorówką. W latach 1900-1904 została zbudowana również licząca ponad 60 km trasa z Ustrzyk Górnych przez Bereżki, Pszczeliny, Stuposiany, Muczne, Tarnawę Niżną i Wyżną do Sokolików Górskich, gdzie łączyła się z trakcją normalnotorową wiodącą ze Lwowa, przez Sianki do Użhorodu. Linie tę rozebrano w latach 1933-4, gdyż firmy ją eksploatujące upadły podczas tzw. Wielkiego Kryzysu.
Zachowały się po niej tylko ślady, takie jak: nasypy, przyczółki mostów, czasem fragmenty szyn i podkładów.
tekst Robert Bańkosz
Galeria
Propozycje wycieczek jednodniowych
Planujesz wypoczynek w Bieszczadach? Zapraszamy w wakacje na wycieczki jednodniowe z Bieszczadów, codziennie. Do wyboru macie aż 7 propozycji wycieczek (w tym wycieczki do Lwowa, na Słowację oraz Węgry ), a także rekreacyjne spływy pontonowe.
